Benedicte Maurseth – Mirra
Mirra er eit suverent vakkert bilete av noko av det mest dyrebare vi har å miste.
AV: Anders Kruse
FOTO: Anders Kruse
24.11.2025
Den fyrste gongen eg såg rein var mi fyrste natt i Rondane. Eg og han eg var på tur med hadde sett eit par enkeltdyr den kvelden før me la oss i teltet, men i halv fire-tida vaknar me av ein underleg “ørk-ørk-snøft”-lyd. Når me opnar teltet har det samla seg ein massiv reinflokk to-tre hundre meter unna teltet – ein diger kvervel av dyr som rører seg som ein enkelt organisme oppover lia medan dei beiter. I dei minutta me låg og såg på desse dyra, danna det seg ein slags uuttalt, umedviten naturreligion inni meg, fødd ut av den utrulege venleiken i å sjå desse halvmytiske dyra for fyrste gong i livet.
Hardingfelespelaren Benedicte Maurseth kjem frå villreinland, hardangervidde og fjell, og i 2022 slapp ho albumet Hárr, som var ein revolusjon for meg. No har oppfølgaren Mirra kome. “Mirra” er eit eldgamalt ord på hardangerdialekt, som både tyder at reinen kvervlar seg i flokk for å halde varmen og halde rovdyr unna, og at eit område myldrar av rein. Sjølv seier Maurseth at Mirra er eit økosofisk blikk på villreinen – ho utforskar villreinen slik han er for seg sjølv, som ein sjølvstendig organisme med rett til å leve, ikkje på grunn av verdien han har for oss menneske, men fordi han også lever her på jorda. Naturen og dyret sitt perspektiv står i sentrum her, ikkje måten mennesket ser på dei.
Låttitlane i seg sjølv målar fram vakre bilete i hovudet mitt. “Simleflokk under månen”, “Kalven reiser seg”, “Nysnø over reinlav” – dette minnar meir om namn på måleri enn låtar. Det høyrest kan hende absurd ut, men eg trur eg kan høyre månen, snøen, kulda og fjellet når eg høyrer “Simleflokk under månen”. Maurseth har ei musikalsk landskapsmålargåve av dei sjeldne. Den norske folkemusikken har ein heilt spesiell eigenskap når det kjem til å mane fram kjensla av det urnorske fjellandskapet, og Maurseth brukar denne eigenskapen til sitt fulle potensial. Fela hennar vert omslutta av dei andre instrumenta som om dei var ein vesal bande med rein på ferd gjennom eit landskap – naturleg, konfliktlaust, og harmonisk. Eg er spesielt forelska i måten synthane til Morten Qvenild omtrent spring ut av det musikalske materialet Maurseth legg fram, som om tangentane og elektronikken er rein klangforsterking av tonane frå strengane.
Der Hárr var, for meg, ei reise gjennom langsamt skiftande landskap, som når du sit på toget og ser ut av vindauget i åtte timar og ser skog flyte til fjell flyte til dal flyte til sivilisasjon, er Mirra eit laserfokusert uttrykk av villreinen. Eg sa tidlegare at ho er som ein musikalsk landskapsmålar, men det må i så fall vere landskap som liknar dei Nils-Aslak Valkeapää målar. Det er landskap der kontrasten og fargane er skrudd heilt opp, og alt du kan sjå er representasjonar av essens, ikkje røyndom. Om du ikkje trur meg, så høyr Mirra to gongar: ein gong heilt for seg sjølv, og ein gong medan du blar i boka Solen, min far. Ho ligg på Nasjonalbiblioteket sin nettstad. Mirra er dessutan ikkje eit album du lyt høyre på som åtte låtar, det er eit heilskapleg verk som talar saka si som ei førti minutt lang estetisk oppleving. Og det er ei oppleving du verkeleg bør unne deg.
Den andre og førebels siste gongen eg såg rein var no i sommar, på andre sida av E6-en frå Rondane, i Dovrefjell. Eg tok bussen frå Hjerkinn inn til Snøheim, eit digert hotell av ei turisthytte som ligg ved foten av Snøhetta. Brått er det ein diger, kvit flekk på høgresida av vegen, og det tek ein augneblink før eg registrerer at det er ein reinflokk som har byksa vekk frå vegen i det bussen har kome køyrande. Når reinen vert stokken slik, kan han springe i mange kilometer før flokken fell til ro. Det er ikkje mange andre dyr som lever i eit så karrig landskap som villreinen, og han har ikkje eigentleg råd til å miste energien det tek å springe vekk frå bussar heile dagen.
Denne opplevinga er nok emblematisk for korleis vårt forhold til villreinen har vorte. Han vert ikkje vand til oss og naturinngrepa våre. Han spring frå vegar, tog, fotturistar, helikopter og jegarar. Me jaktar på han både fordi det er ein ti tusen år lang tradisjon her til lands, men også fordi me har forrykka naturtilstanden i fjellet så mykje at utan nedskytinga vår, ville bestanden eksplodert langt over bereevna til habitatet. Dyra ville ha svolte ihjel om me ikkje skaut dei, fordi me ein gong i tida fjerna alle rovdyra frå fjellet for å gjere plass til oss og buskapen vår. Slik er det stort sett over alt – me jaktar på hjort, elg, fugl – alt mogleg, fordi mennesket må ta over rolla som toppredator. Me skaut all ulven, jerven, bjørnen, gaupa og ørna, og me held fram med å skyte dei for å gjere plass til sau i fjellet. Bææ, seier det i Dovre no, istaden for “ørk-ørk-snøft”.
